Tegen een kind dat altijd maar reclameerde als er iets op tafel kwam:
“Maa, iech hèb lejver dit; maa, iech hèb lejver da …”
kreeg soms van repliek:
“Lejverkiekskes, da bakke ze ni”.

Dit woord heeft een Nederlandse tegenhanger “geeuwhonger”.

Dat “geeuw” is een volksetymologische aanpassing en heeft (hoewel men natuurlijk kan geeuwen van de honger) eigenlijk niets met “geeuwen” te maken.

Het Hasseltse “gee” staat veel dichter bij de oorsprong. Het is verwant met het Nederlandse “gauw”, het Hasseltse “geu” en het Duitse “jäh”, dat plotseling betekent.

En inderdaad, “geehoenger” slaat op een plots opkomende honger.

Oaze néûe penningmíéster, Joy Vanstraelen, líét oas wete da ter vrieger van ejmand dee oueren ènne kaffee kos zitte zonder ejt te zèggen èn zonder va z’n pient te drènke, gezeed woard: “Dieën doa bè z’n bestèbde pient!”

’t Woard “bestèb” kim va “stèp” (stof). Da ès femieldzje van ’t Dèèts woard “Staub”.
“Aafstèbbe” bestej euch. Da wielt zègge: ‘t stèp ewegdouen bè ’n – dzje groajt ’t al – “stèpvod”.

“Vlèm” (verkleinwoord “vlèmmeke”) betekent “visgraat”.
-“Dieë vès ziet vol vlèmme”.

Er worden met dit woord enkele leuke uitdrukkingen gevormd:
-“Da triek op gin vlèm”: dat lijkt nergens naar.
-“Dieën (h)èt vlèmmen èn ze gâât”: gezegd van iemand die voorover-gebogen gaat van ouderdom.

Het woord komt ook in een plaagwijsje voor:
“Ate, peeke,
vlèmmen èn ze gâât,
altèèd zâât,
gin (himmen an ze gâât”

Let op het eigenaardige woord “ate” dat men in het Gothische Onze Vader (vertaling van bisschop Wulfila, 4e eeuw) als “atta” terugvindt:

Dat ook het dialect in staat is tot prachtige nieuwvormingen, bewijst het woord “avveseerpla.nk”.

Het is gevormd uit het begrijpelijke “pla.nk” en het werkwoord “avvësere” (uit het Franse “avancer” (vooruitgaan).

“Avveseerpla.nk” is (naast het uit Frans overgenomen “trottienèt”) de Hasseltse benaming voor een autoped, een plank dus waarmee je vooruit gaat.

Een andere term die je soms voor autoped hoort, is “stóéetdeu.r”.

Het werkwoord waarmee men aanduidt dat men op een autoped rijdt, is afgeleid van het Franse “trottinette”. “Trottienètte” is echter een eigen Hasseltse woordvorming, aangezien [trottinetter] in de Franse taal niet bestaat.

Dit eigenaardige woord heeft de betekenis van “pietluttig”. Het komt in de vorm “perleutig” ook in de romans van Alfons Jeurissen voor.
-“Dee gej zoe perlejtig azzof z’op eekes gej” (die loopt zo voorzichtig alsof ze op eitjes wandelt)
-“Da’s ne perlejtigen op z’n klieër” (die draagt – overdreven – zorg voor zijn kleren).

“Âânâlig” betekent besmettelijk. Je vindt dit Hasselts woord meestal in combinatie met “ziekde”: ’n âânâlige ziekde” is dus een besmettelijke ziekte.

Dit is een mooi voorbeeld van het fenomeen der “valse vrienden”. Dat zijn woorden die in al dan niet verwante talen vrij gelijkluidend zijn en meestal ook dezelfde oorsprong hebben, maar die in beide talen een verschillende betekenis gekregen hebben.

Voorbeelden:
-Nl. actueel <-> Eng. actually (in feite)
-Nl. geconstipeerd (hardlijvig) <-> Spaans constipado (verkouden)
-Nl. varen (op het water) <-> Dts. Fahren (rijden, varen)
-Nl. varen (op het water) <-> Hss. vâre (rijden, varen)
-Hss. âânhâlig (besmettelijk <-> Nl. aanhalig

“Bang zijn” kan je in het Hasselts op verschillende manieren weergeven. Een beperkte greep:
-“Hieë zouet bè de schriek” (hij zat met de schrik)
-“Hieë zouet bè de poepers” (“   ”)
-“Hieë zouet bè de floep” (“   ”)
-“Z’èt ne schriek gepak” (“   ”)
-“Iech dee ze betíén, sieër” (ik kneep ze – mijn billen – bij elkaar, hoor)
-“Hèt mar ginne bang” (wees maar niet bang; merk op dat “bang” hier met het lidwoord “gin + ne” gebruikt wordt.

Wie snel bang wordt, is:
-’n Bangscheet
-’n Schriekscheet

En tot slot nog een kort dialoogje:
-A: “Watta gekos?” (wat, hoeveel heeft dat gekost?)
-B: “Vèèf menejte schriek” (niets; ik heb dat gejat)

P.S. Ons lid Francis meldt ons de volgende variant die we de aan­dach­tige webbezoekers zeker niet willen onthouden:

“Vèèf vlouere viengers èn twej menejtsjes schriek”

In de betekenis van “plaats” geeft de Dieksjenèèr van ’t Hessels enkel “plââts”.

“’n Plak” wordt volgens de Dieksjenèèr gebruikt in de betekenis van “vlek”: Dzj’èt ’n plak obb’ouer bloues.

Hoewel het gebruik van “plak “voor “plââts” (“ènne plak van” i.p.v. “ènne plââts van” enz.) in het Hasselts meestal als boers bestempeld wordt, hoort men het meer en meer, waarschijnlijk onder invloed van de naburige dialecten.

Wat er ook van zij, het woord “plak” wordt in het Fries blijkbaar ook in de betekenis van “plaats” gebruikt. Lees bv. over “Fryske plaknammen” in http://fy.wikipedia.org/wiki/Plaknammen.

Zèrreg ta je vjârig zèèt vir ouer kènnissen of vrien ter obben iésten appril ‘ns goued deur te trèkke.

Dzje kunt te minse par èkzempel vroage vir:
-bè de geboueren ‘t plèntelieërke te goan líéne (da ès e lieërke vir anne plènten onderâan ne mouer te kunne)

èn as te gebouere gi plèntelieërken hèbbe, vroag dzj’ouere kammerââd vir:
-ènne plââts tan mar de plafongschieër te goan hâle